Αν και γενικά η λέξη “αμίαντος” παραπέμπει σε κάτι επικίνδυνο, είναι βέβαιο ότι δεν είναι ευρέως γνωστοί οι κίνδυνοι για την υγεία από τη έκθεση στον αμίαντο. Για το λόγο αυτό θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε το κεφάλαιο “αμίαντος”, μιας και υπάρχει πιθανότητα πολλοί άνθρωποι να εκτίθεται εν αγνοία τους σε αυτούς τους θανάσιμους κινδύνους. Το Παρατηρητήριο Ποιότητας Περιβάλλοντος Σύρου πιστεύει ότι η ενημέρωση και η αφύπνιση μπορεί να σώσουν ζωές. Τα στοιχεία που θα παρουσιαστούν προέρχονται από τις πηγές που αναφέρονται στο τέλος του κειμένου.
Σύμφωνα λοιπόν με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (1), ο αμίαντος αποτελεί φυσικό ορυκτό του οποίου οι ίνες είναι δυνατό να διαχωριστούν σε λεπτά, ανθεκτικά νήματα. Έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως σε πολλούς κλάδους, επειδή οι ίνες είναι άριστοι μονωτήρες (ανθεκτικές στη θερμότητα, τη φωτιά και τις χημικές ουσίες, και δεν είναι καλοί αγωγοί του ηλεκτρισμού). Ωστόσο, πρόκειται για εξαιρετικά επικίνδυνη ουσία (που έχει ταξινομηθεί ως καρκινογόνο κατηγορίας 1Α στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1272/2008 για την ταξινόμηση, τη συσκευασία και την επισήμανση των χημικών ουσιών). Αν προϊόντα που περιέχουν αμίαντο διαταραχθούν, είναι δυνατή η εισπνοή μικρών ινών, πράγμα που οδηγεί με την πάροδο του χρόνου σε ασθένειες όπως η αμιάντωση, το μεσοθηλίωμα και άλλες μορφές καρκίνου.
Οι ασθένειες αυτές εκδηλώνονται κυρίως σε άτομα που εργάζονται, ή εργάζονταν στον παρελθόν, τακτικά με αμίαντο.
Η αμιάντωση είναι μη αναστρέψιμο έγκαυμα του πνεύμονα που προκαλεί σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα. Μπορεί να συνεχίσει να αναπτύσσεται αφού σταματήσει η έκθεση στον αμίαντο.
Καρκίνος των πνευμόνων. Τα άτομα που εργάζονται συχνά με αμίαντο διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα.
Το μεσοθηλίωμα είναι ανίατη μορφή καρκίνου της εσωτερικής επένδυσης του θώρακα ή του κοιλιακού τοιχώματος. Ο επιπολασμός του στον γενικό πληθυσμό είναι πολύ χαμηλός, αλλά οι εργαζόμενοι με αμίαντο έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξουν τη νόσο.
Οι ασθένειες που συνδέονται με τον αμίαντο αναπτύσσονται σε μεγάλο χρονικό διάστημα. Τα συμπτώματα της αμιάντωσης ενδέχεται να εκδηλωθούν μετά από 10 έως 20 χρόνια και καρκίνων που συνδέονται με τον αμίαντο έως και μετά από 40 χρόνια.
Αν και ή χρήση αμιάντου έχει σταδιακά καταργηθεί και γενικά, η χρήση του είναι πλέον πολύ περιορισμένη, μπορεί να υπάρχει ακόμα σε ορισμένα παλαιά κτίρια και σε ορισμένα πλοία για τη μόνωση σωληνώσεων και καυστήρων, σε τακάκια φρένων κλπ.
Η οδηγία 1999/77/ΕΚ απαγορεύει όλες τις χρήσεις αμιάντου από την 1η Ιανουαρίου 2005. Επιπλέον, η οδηγία 2003/18/ΕΚ απαγορεύει την εξόρυξη αμιάντου και την κατασκευή και επεξεργασία προϊόντων αμιάντου.
Η οδηγία 2009/148/ΕΚ για την προστασία των εργαζομένων από τους κινδύνους που οφείλονται στην έκθεσή τους στον αμίαντο κατά τη διάρκεια της εργασίας, ελέγχει αυστηρά την έκθεση στον αμίαντο όλων των ειδών και μορφών. Βάσει του άρθρου 8, οι εργοδότες εγγυώνται ότι κανένας εργαζόμενος δεν εκτίθεται σε ατμόσφαιρα με περιεκτικότητα σε αμίαντο μεγαλύτερη των 0,1 ινών ανά cm3, ως μέση χρονικά σταθμισμένη τιμή (TWA) σε περίοδο αναφοράς οκτώ ωρών.
Εάν πρέπει να εργαστείτε σε περιοχές όπου έχετε υπόνοιες ότι υπάρχει σκόνη αμιάντου, οφείλετε: να φροντίσετε να μην διαταραχθεί ο αμίαντος· να εργάζεστε μόνο για σύντομο χρόνο κάθε φορά· να φοράτε τα αναγκαία μέσα προστασίας της αναπνοής. Εάν είναι αναγκαίο να απομακρυνθεί ο αμίαντος, η εργασία αυτή πρέπει να εκτελείται από έναν εξουσιοδοτημένο ανάδοχο. Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να προσπαθήσετε να απομακρύνετε τον αμίαντο μόνοι σας. Πρέπει μετά τη χρήση να τοποθετείτε όλα τα ενδύματα κλπ. που είναι γνωστό ή υπάρχει υπόνοια ότι έχουν μολυνθεί με σκόνη αμιάντου σε ειδικό πλαστικό σάκο με σήμανση. Μόνο ειδικευμένα πλυντήρια μπορούν να καθαρίσουν ενδυμασίες που έχουν μολυνθεί από αμίαντο.
Υπόμνηση: Είναι πάντοτε προτιμότερο να αποφεύγονται απολύτως οι κίνδυνοι· συνεπώς, εάν γνωρίζετε ότι υπάρχει αμίαντος, μην πλησιάζετε.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο οργανισμό Υγείας (W.H.O.) (2), όλοι οι τύποι του αμιάντου μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο των πνευμόνων, καρκίνο του λάρυγγα και των ωοθηκών, μεσοθηλίωμα, και αμιάντωση (ίνωση των πνευμόνων). Η έκθεση στον αμίαντο γίνεται με την εισπνοή ινών που βρίσκονται στον αέρα του εργασιακού περιβάλλοντος ή στον αέρα κοντά στις σημειακές πηγές, όπως κοντά σε εργοστάσια που χειρίζονται αμίαντο ή στον αέρα εσωτερικών χώρων κτιρίων που περιέχουν εύθρυπτα υλικά αμιάντου κλπ.
Σύμφωνα με το Υπουργείο Εργασίας των Ηνωμένων Πολιτειών (3), βαρειάς μορφής εκθέσεις στον αμίαντο μπορεί να συμβούν κατά τις εργασίες σε κτήρια και στη ναυπηγοεπισκευή, ειδικά όταν απομακρύνονται υλικά αμιάντου κατά την ανακαίνιση την επισκευή ή τη διάλυση των πλοίων και την κατεδάφιση κτηρίων. Επίσης μεταξύ άλλων και οι εργασίες επισκευής φρένων και συμπλεκτών αυτοκινήτων ενέχουν τον κίνδυνο έκθεσης σε αμίαντο.
Τα επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν όλο και περισσότερο ότι όλοι οι τύποι του αμιάντου ακόμη και οι πλέον διαδεδομένοι, προκαλούν μεσοθηλίωμα στους ανθρώπους.
Για τον περιορισμό των κινδύνων από τον αμίαντο έχουν θεσμοθετηθεί ειδικές προδιαγραφές (OSHA standards) για τον κατασκευαστικό τομέα για τη βιομηχανία και τα ναυπηγεία, σύμφωνα με τα οποία οι εργοδότες οφείλουν να παρέχουν προσωπική παρακολούθηση της έκθεσης, εκπαίδευση για τους κινδύνους και τον απαιτούμενο προστατευτικό εξοπλισμό. Επίσης απαιτείται ιατρική παρακολούθηση των εργαζομένων όταν η έκθεση σε αμίαντο υπερβεί τα νόμιμα όρια ποσότητας και χρόνου έκθεσης.
Σύμφωνα με την American Cancer Society (4), οι άνθρωποι μπορεί να εκτεθούν στον αμίαντο με την εισπνοή ινών αμιάντου κατά την πραγματοποίηση εργασιών που σχετίζονται με αμίαντο καθώς και με την κατάποση μολυσμένων με αμίαντο τροφών ή υγρών. Οι άνθρωποι με την μεγαλύτερη έκθεση στον αμίαντο είναι αυτοί που εργάζονται σε βιομηχανίες που χειρίζονται αμίαντο όπως στη ναυπηγική και στις μονώσεις. Πολλοί από αυτούς θα θυμούνται ότι εργάζονταν συχνά μέσα σε σκόνη αμιάντου.
Τα μέλη της οικογένειας των εργαζομένων με αμίαντο μπορούν επίσης να εκτεθούν σε υψηλά επίπεδα αμιάντου διότι οι ίνες μπορούν να μεταφερθούν στο σπίτι μέσω των ρούχων των εργαζομένων και έτσι μπορεί να εισπνευστούν από τα υπόλοιπα μέλη του σπιτιού.
Αν οι εργαζόμενοι που εκτίθενται στον αμίαντο είναι και καπνιστές ο κίνδυνος για καρκίνο των πνευμόνων είναι ακόμη μεγαλύτερος από το επιμέρους άθροισμα των δύο κινδύνων μαζί.
Οι περισσότερες περιπτώσεις μεσοθηλιώματος προκύπτουν από την εργασιακή έκθεση. Υπάρχει επίσης αυξημένος κίνδυνος μεσοθηλιώματος σε ανθρώπους που ζούν κοντά σε εργοστάσια που χειρίζονται αμίαντο καθώς και σε ορυχεία. Αν και ο κίνδυνος για μεσοθηλίωμα αυξάνει με τον βαθμό έκθεσης στον αμίαντο, δεν υπάρχει “ασφαλές επίπεδο” έκθεσης σε σχέση με το αντίστοιχο ρίσκο. Η ασθένεια κάνει πολύ χρόνο να αναπτυχθεί και συνήθως χρειάζονται 30 ή και παραπάνω χρόνια για να διαγνωστεί. Δυστυχώς ο κίνδυνος δεν ελαττώνεται με την πάροδο του χρόνου από το περιστατικό της έκθεσης, αλλά φαίνεται να παραμένει καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής.
Υπάρχουν μελέτες που έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η έκθεση στον αμίαντο μπορεί να συνδέεται και με άλλες μορφές καρκίνου όπως του φάρυγγα του στομάχου, του εντέρου και του ορθού.
Όσον αφορά την αμιάντωση αυτή συνήθως εμφανίζεται 10 έως 20 χρόνια μετά την αρχική έκθεση και η ασθένεια χειροτερεύει με την πάροδο του χρόνου.
Αν έχετε εκτεθεί σε υψηλά επίπεδα αμιάντου για μεγάλο χρονικό διάστημα θα πρέπει να αναζητήσετε ιατρική παρακολούθηση και επίσης είναι πολύ σημαντικό να διακόψετε το κάπνισμα. Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι με τη διακοπή του καπνίσματος ανθρώπων που έχουν εκτεθεί σε αμίαντο μειώνεται σημαντικά ο κίνδυνος να αναπτύξουν καρκίνο των πνευμόνων.
Το Εθνικό Ινστιτούτο για τον Καρκίνο των Ηνωμένων Πολιτειών (5) αναφέρει ότι αν και είναι ξεκάθαρο ότι οι κίνδυνοι για την υγεία αυξάνονται με το μέγεθος και τον χρόνο της έκθεσης οι ερευνητές έχουν δει περιπτώσεις ανθρώπων με ασθένειες που σχετίζονται με τον αμίαντο ενώ αυτοί είχαν πολύ σύντομες εκθέσεις. Γενικά αυτοί που αναπτύσσουν ασθένειες λόγω έκθεσης στον αμίαντο δεν έχουν συμπτώματα για μεγάλο χρονικό διάστημα από την έκθεση και χρειάζονται 10 έως 40 χρόνια για να κάνουν την εμφάνισή τους.
Επίσης αναφέρει ότι υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι τα μέλη των οικογενειών των εργαζομένων με μεγάλη έκθεση στον αμίαντο έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν μεσοθηλίωμα. Αυτός ο κίνδυνος είναι αποτέλεσμα των ινών αμιάντου που μπαίνουν στο σπίτι από τα παπούτσια τα ρούχα το δέρμα και τα μαλλιά των εργαζομένων. Υπάρχουν νομοθετικές ρυθμίσεις για τα εφαρμοζόμενα μέτρα στον εργασιακό χώρο, προκειμένου να περιοριστεί η ποσότητα του αμιάντου που θα μπαίνει στα σπίτια με αυτό τον τρόπο. Τέτοια μέτρα είναι η απαίτηση οι εργαζόμενοι να αφήνουν τα ρούχα εργασίας στη δουλειά, να κάνουν ντουζ πριν φύγουν από τον εργασιακό χώρο, να φυλάσσουν τα καθαρά τους ρούχα μόνα τους και να πλένουν τα ρούχα εργασίας ξεχωριστά από όλα τα άλλα.
Η Διπλωματική Εργασία Μεταπτυχιακής Ειδίκευσης – Πανεπιστήμιο Πατρών, 2009: “Η επικινδυνότητα του αμιάντου: Ιστορικό – Νομοθεσία – Διερεύνηση σε εργασιακό περιβάλλον» – Αντώνιος Νικολάου (7), αποτελεί μια καλή πηγή πληροφόρησης και περιέχει πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία.
Ενδεικτική και σημαντική αναφορά που σχετίζεται με την χωροθέτηση των ναυπηγείων στην Αμερική και τη θνησιμότητα από καρκίνο του αναπνευστικού συστήματος είναι η κάτωθι (σελίδα 33):«Η χαρτογράφηση της κατανομής των ποσοστών θνησιμότητας καρκίνου των πνευμόνων για τους λευκούς άνδρες στις Ηνωμένες Πολιτείες για την περίοδο 1950 – 1969 αποκάλυψε ότι οι πολιτείες με τα υψηλά ποσοστά συγκεντρώνονται κατά μήκος των βορειοανατολικών ακτών και του νότου (Mason et al., 1975). Για να προσδιορισθούν οι πιθανοί λόγοι πραγματοποιήθηκε μια οικολογική μελέτη της θνησιμότητας καρκίνου του αναπνευστικού σε 49 πολιτείες ναυπηγείων και τα αυξημένα ποσοστά θνησιμότητας στις πολιτείες αυτές συγκρίθηκαν με πολιτείες χωρίς ναυπηγεία (Blot et al., 1979). Συνακόλουθες αναλυτικές μελέτες (Blot et al., 1978, 1980, 1982, Harrington et al., 1978, Gottlieb et al., 1979, Kolonel et al., 1980, 1985) βρήκαν ότι η απασχόληση στα ναυπηγεία και η έκθεση στον αμίαντο είναι υψηλός παράγοντας κινδύνου για τον καρκίνο των πνευμόνων. Παρόμοια αποτελέσματα τεκμηριώθηκαν σε πολλές χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο (Irvine et al., 1993) και η Ιταλία (Puntoni et al., 1979). Νεότερη μελέτη από τους Jemal et al., (2000) επιβεβαίωσε ότι τα ποσοστά θνησιμότητας από καρκίνο των πνευμόνων ήσαν γενικά υψηλότερα στις πολιτείες όπου υπήρχαν ναυπηγεία σε σύγκριση με άλλες πολιτείες χωρίς ναυπηγεία συμπεριλαμβανομένων και των παράκτιων πολιτειών.»
Στο τέλος του κειμένου παρατίθεται και ένα λεπτομερές άρθρο ιατρού, για τον αμίαντο (8) – «Η καρκινογονικότητα του αμιάντου και των προϊόντων του», το οποίο περιέχει πολλά στοιχεία και πηγές για την βαθύτερη κατανόηση του προβλήματος και των κινδύνων που ελλοχεύουν από την έκθεση μας στον αμίαντο.
Πηγές:
1. Ευρωπαϊκή Επιτροπή https://ec.europa.eu/…/SAMANCTA/EL/Safety/Asbestos_EL.htm
2. World Health Organization https://www.who.int/…/assess…/public_health/asbestos/en/
3. United States Department of Labor https://www.osha.gov/asbestos
4. American Cancer Society https://www.cancer.org/cancer/cancer-causes/asbestos.html
5. US National Cancer Institute https://www.cancer.gov/…/asbestos/asbestos-fact-sheet…
6. mesothelioma.com – Shipyard Workers and Asbestos Exposure https://www.mesothelioma.com/…/occupa…/shipyard-workers/
7. Αντώνιος Νικολάου – Διπλωματική Εργασία Μεταπτυχιακής Ειδίκευσης – Πανεπιστήμιο Πατρών, 2009: “Η επικινδυνότητα του αμιάντου: Ιστορικό – Νομοθεσία – Διερεύνηση σε εργασιακό περιβάλλον» https://nemertes.lis.upatras.gr/…/1/NIKOLAOU%20MASTER.pdf
8. Δρ. Δημήτριος Γκέλης – «Η καρκινογονικότητα του αμιάντου και των προϊόντων του» http://gelis.gr/index.php?option=com_content&view=article…
