Το Συμβούλιο της Επικράτειας (Σ.τ.Ε.), πρόσφατα, με μια πολύ σημαντική απόφασή του (αρ. 944/2024) έκρινε ακυρωτέα την Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (Α.Ε.Π.Ο.) για την εγκατάσταση αιολικού πάρκου σε θέση που απέχει 2.200 μέτρα από το Δίστομο, διότι το Δίστομο έχει χαρακτηριστεί ιστορικός τόπος και σύμφωνα με το χωροταξικό πλαίσιο για τις Α.Π.Ε. (ΦΕΚ 2464/Β/2008 – παράρτημα ΙΙ) απαγορεύεται η εγκατάσταση αιολικών σταθμών σε απόσταση μικρότερη των 3.000 μέτρων από ιστορικούς τόπους ή/και μνημεία μείζονος σημασίας (εκτός εάν οι άτρακτοι των ανεμογεννητριών δεν είναι ορατοί από την από την ασύμβατη χρήση) κάτι που δεν εξετάστηκε κατά την έκδοση της συγκεκριμένης Α.Ε.Π.Ο.
Η απόφαση αυτή προέκυψε μετά από αίτηση ακύρωσης της Α.Ε.Π.Ο. που κατέθεσε ο Δήμος Διστόμου – Αράχωβας – Αντίκυρας μιας και το Δίστομο έχει χαρακτηριστεί ιστορικός τόπος σύμφωνα με σχετικό ΦΕΚ. Με αυτό τον τρόπο, ο Δήμος τίμησε έμπρακτα την μνήμη όσων θυσιάστηκαν στο Ολοκαύτωμα. Κατά την εκδίκαση της υπόθεσης, ο Δήμος πρόβαλε το επιχείρημα ότι το Δίστομο είναι ιστορικός τόπος μείζονος σημασίας ενώ η εταιρεία πρόβαλε το επιχείρημα ότι ναι μεν είναι ιστορικός τόπος αλλά δεν υπάρχει απόφαση που να τον χαρακτηρίζει “μείζονος σημασίας”. Το Σ.τ.Ε. είπε ότι όφειλε να υπάρχει η σχετική απόφαση προκειμένου αυτή να ληφθεί υπόψη για τη χωροθέτηση των ανεμογεννητριών, διότι αν πρόκειται για ιστορικό τόπο “μείζονος σημασίας” απαγορεύεται η εγκατάσταση σε απόσταση μικρότερη από τα 3000 μέτρα αν οι άτρακτοι των ανεμογεννητριών είναι ορατές από τον ιστορικό τόπο. Έτσι το Σ.τ.Ε. ακύρωσε την Α.Ε.Π.Ο και ανέπεμψε την υπόθεση στη Διοίκηση προκειμένου το Υπουργείο Πολιτισμού να αποφανθεί αν το Δίστομο είναι ιστορικός τόπος «μείζονος σημασίας» ή όχι και αναλόγως να εξεταστεί αν πληρούνται οι προϋποθέσεις για την εγκατάσταση.
Είναι μια πολύ σημαντική απόφαση, τόσο για το Δίστομο (δύσκολα κάποιος θα λάβει την τυπική απόφαση ότι το Δίστομο δεν αποτελεί «μείζονος σημασίας» ιστορικό τόπο) όσο και γενικότερα τους σημαντικούς ιστορικούς τόπους.
Η απόφαση συνιστά νομολογία σύμφωνα με την οποία για την έκδοση της Α.Ε.Π.Ο. σε τέτοιες περιπτώσεις που εμπλέκονται ιστορικοί τόποι θα πρέπει, πριν την έκδοση της, να υπάρχει επίσημη απόφαση για το αν ο συγκεκριμένος ιστορικός τόπος είναι “μείζονος σημασίας” ή μη. Το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει επίσημος θεσμοθετημένος κατάλογος με τους ιστορικούς τόπους “μείζονος σημασίας” που να μπορεί κάποιος να ανατρέξει άμεσα για να δει αν ένας χαρακτηρισμένος ιστορικός τόπος είναι «μείζονος σημασίας» η όχι και έτσι κάθε περίπτωση θα πρέπει να εξετάζεται αυτόνομα.
Ας αναλογιστούμε τι σημαίνουν όλα αυτά για την περίπτωση της Γυάρου:
Για τη Γυάρο, σύμφωνα με τον χάρτη της Ρ.Α.Ε., έχει δρομολογηθεί η εγκατάσταση 77 ανεμογεννητριών μεγάλου μεγέθους που θα καλύψουν το νησί απ’ άκρη σ’ άκρη. Σχετικά με το θέμα έχουμε καταθέσει την άποψή μας και παραθέτουμε τους σχετικούς συνδέσμους στο τέλος του κειμένου. Με λίγα λόγια, θεωρούμε το ενδεχόμενο αυτό ως απολύτως καταστροφικό τόσο περιβαλλοντικά όσο και ιστορικά.
Η Γυάρος είχε αρχικά χαρακτηριστεί επίσημα ως ιστορικός τόπος που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία (ΦΕΚ 1680/Β/2001) και έτσι αποκλείονταν εξ ορισμού η δυνατότητα τοποθέτησης των ανεμογεννητριών. Η υπουργική απόφαση του χαρακτηρισμού είχε εκδοθεί κατόπιν ομόφωνης γνωμοδότησης του Κεντρικού Συμβουλίου Νεοτέρων Μνημείων (Κ.Σ.Ν.Μ.) του Υπουργείου Πολιτισμού. Η τεκμηρίωση ήταν εξαιρετική:
«Χαρακτηρίζουμε ιστορικό τόπο που χρειάζεται ειδική προστασία την Γυάρο … διότι αποτελεί σημαντικό χώρο ιστορικής μνήμης που έχει αναπόσπαστα συνδεθεί με την ιστορία της νεώτερης Ελλάδας. Αποτελεί ζωντανή μαρτυρία των αγώνων του ελληνικού λαού για ελευθερία και δημοκρατία, σύμβολο καταδίκης των βασανιστηρίων και του περιορισμού των δημοκρατικών ελευθεριών. Επίσης χαρακτηρίζουμε ιστορικά διατηρητέα μνημεία το κτίριο των φυλακών καθώς και όλα τα κτίρια, εγκαταστάσεις και κατασκευές, διότι αποτελούν στο σύνολό τους χώρο μνήμης, σύμβολά ελευθερίας και τεκμήρια μιας εποχής που σημάδεψε την ιστορία της νεώτερης Ελλάδας… κ.α».
Μετά μπήκαν ιδέες για ανεμογεννήτριες. Το πρόβλημα ήταν ότι σε ιστορικούς τόπους απαγορεύεται η τοποθέτηση ανεμογεννητριών. Τότε βρήκαν την πατέντα να αποχαρακτηρίσουν το μεγαλύτερο μέρος του νησιού προκειμένου το αποχαρακτηρισμένο αυτό έδαφος να γεμίσει ανεμογεννήτριες.
Η παρέμβαση του τότε Δημοτικού Συμβουλίου Σύρου Ερμούπολης, με την 68/2011 απόφασή του, ήταν καθοριστική. Με την απόφαση αυτή, το Δημοτικό Συμβούλιο αφενός έλαβε θέση υπέρ της εγκατάστασης ανεμογεννητριών στο νησί και αφετέρου ενέκρινε τον αποχαρακτηρισμό του μεγαλύτερου μέρους της Γυάρου από ιστορικό τόπο «ώστε να επιτραπεί κατ’ εξαίρεση η εγκατάσταση ήπιων μορφών ενέργειας». Έτσι απλά. Χωρίς καν να έχει αρμοδιότητα για τον αποχαρακτηρισμό.
Ακολούθησαν νεότερες γνωμοδοτήσεις του Υπουργείου Πολιτισμού -έχοντας στα χέρια του την απόφαση του Δήμου- σύμφωνα με τις οποίες ο χαρακτηρισμένος ιστορικός τόπος θα έπρεπε να περιοριστεί μόνο σε ένα μικρό μέρος της ανατολικής πλευράς του νησιού. Ο υπουργός τότε εξέδωσε, αναντίρρητα, τη σχετική απόφαση (ΦΕΚ 182/Α.Α.Π.Θ/2011).
Η Γυάρος «ζωντανή μαρτυρία των αγώνων του ελληνικού λαού για ελευθερία και δημοκρατία, σύμβολο καταδίκης των βασανιστηρίων και του περιορισμού των δημοκρατικών ελευθεριών» ας γίνει ένα τεράστιο εργοτάξιο όπου δεν θα μείνει πέτρα πάνω σε πέτρα προς χάριν της «πράσινης ανάπτυξης».…
[Για την ιστορία, μόνο δυο δημοτικοί σύμβουλοι είχαν αντιταχθεί ψηφίζοντας όχι, ο κ. Γιάννης Δεναξάς και ο κ. Ανδρέας Τζίνης].
Εκεί λοιπόν που η απογοήτευση ξεχειλίζει, έρχεται μια απόφαση του Σ.τ.Ε. η οποία, ενδεχομένως, κλείνει κάπως την πόρτα που άνοιξε το Δημοτικό Συμβούλιο Σύρου Ερμούπολης το 2011 για την επέλαση των «επενδυτών» και τη μετατροπή της Γυάρου σε εργοστάσιο παραγωγής ρεύματος (το μεγαλύτερο αιολικό εργοστάσιο στη Ευρώπη). Προφανώς, τότε ο Δήμος ή/και οι υποψήφιοι επενδυτές είχαν παραβλέψει την απαγόρευση εγκατάστασης σε ακτίνα 3.000 μέτρων από ιστορικούς τόπους και μνημεία μείζονος σημασίας (ή θεώρησαν ότι η Γυάρος δεν αποτελεί ιστορικό τόπο μείζονος σημασίας;).
Σήμερα, μετά την απόφαση του Σ.τ.Ε., εφόσον υπάρξει η τυπική επικύρωση της «μείζονος σημασίας» του κουτσουρεμένου πλέον ιστορικού τόπου και των μνημείων του από το Υπουργείο Πολιτισμού θα αποτραπεί οριστικά η εγκατάσταση των περισσοτέρων από τις 77 εγκεκριμένες ανεμογεννήτριες γιατί θα απέχουν απόσταση μικρότερη των 3.000 μέτρων και θα είναι ορατές από τα όρια ιστορικού τόπου (μείζονος, πλέον, σημασίας).
Θεωρούμε αυτονόητο, ότι, ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθέτησης, η Γυάρος (και τα μνημεία της) είναι ιστορικός τόπος μείζονος σημασίας στη συνείδηση όλων. Άλλωστε, ήδη, και το ΦΕΚ του χαρακτηρισμού της περιέχει πλήρως την αιτιολογία της «μείζονος σημασίας» του ιστορικού τόπου. Ελπίζουμε, το σημερινό Δημοτικό Συμβούλιο Σύρου Ερμούπολης να υποστηρίξει με θέρμη την «μείζονα σημασία» του εναπομείναντος ιστορικού τόπου της Γυάρου, λαμβάνοντας σχετική απόφαση, αντίστοιχη με αυτή του 2011.
Στον χάρτη της Ρ.Α.Ε. της Γυάρου ο τελικά χαρακτηρισμένος ιστορικός τόπος σημειώνεται με την πορτοκαλί γραμμή. Στις εικόνες που παραθέτουμε αποτυπώνουμε ενδεικτικά τις αποστάσεις των 3.000 μέτρων από τον ιστορικό τόπο για τις οποίες θα υπάρχει η απαγόρευση τοποθέτησης ανεμογεννητριών αν λάβει και τυπικά το χαρακτηρισμό «μείζονος σημασίας».
Σε κάθε περίπτωση ο δρόμος για προσφυγή στο Σ.τ.Ε για την ακύρωση της καταστροφής του νησιού είναι ανοιχτός. Σε μια τέτοια προσφυγή θα μπορεί να γίνει επίκληση και των περιβαλλοντικών λόγων μιας και η Γυάρος κάλλιστα αποτελεί και μνημείο της φύσης «μείζονος σημασίας».
25.07.2024
Το Διοικητικό Συμβούλιο
Οι θέσεις μας για τη Γυάρο:
Όχι στις ανεμογεννήτριες στη Γυάρο
https://syrosenvobservatory.gr/ochi-stis-anemogennitries-sti-gyaro/
Ανεμογεννήτριες στη Γυάρο. Η μελλοντική εικόνα της “πράσινης ανάπτυξης”
https://syrosenvobservatory.gr/anemogennitries-sti-gyaro-i-mellontiki-eikona-tis-prasinis-anaptyxis/
Οι αναφερόμενες αποφάσεις και η σχετική νομοθεσία:
Η απόφαση (αρ. 944/2024) του Συμβούλιο της Επικράτειας:
https://nomosphysis.org.gr/22972/ste-944-2024-paranomi-aepo-ergoy-aspie-plision-istorikoy-topoy-ethnikis-simasias/
Το πλαίσιο χωροταξικού σχεδιασμού για τις Α.Π.Ε. (ΦΕΚ 2464/Β/2008):
https://www.et.gr/api/DownloadFeksApi/?fek_pdf=20080202464
Ο αρχικός χαρακτηρισμός της Γυάρου ως ιστορικό τόπο (ΦΕΚ 1680/Β/2001):
https://www.et.gr/api/DownloadFeksApi/?fek_pdf=20010201680
Η με αρ. 68/2011 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Σύρου Ερμούπολης:
https://syrosenvobservatory.gr/wp-content/uploads/2024/07/68_2011.pdf
Ο αποχαρακτηρισμός του μεγαλύτερου μέρους της Γυάρου ως ιστορικό τόπο (ΦΕΚ 182/Α.Α.Π.Θ/2011):
https://www.et.gr/api/DownloadFeksApi/?fek_pdf=20111500182
