Σήμερα, έναν χρόνο και μια μέρα μετά τη δίκη τής 10ης Δεκεμβρίου 2021 που σημάδεψε την ιστορία (των κινημάτων) του νησιού μας, η Γενική Συνέλευση του Παρατηρητηρίου Ποιότητας Περιβάλλοντος Σύρου συζήτησε τα δύο πολύ σημαντικά γεγονότα της τελευταίας περιόδου: α) την απόφαση 42/2022 του Πολυμελούς Πρωτοδικείο Σύρου, με την οποία δικαιώνονται πλήρως η δράση, οι ανησυχίες και τα ερωτήματα που έχουμε θέσει στις αρμόδιες αρχές σχετικά με πιθανή ρύπανση στο λιμάνι της Ερμούπολης και β) τη δημοσίευση της μελέτης του ΕΛΚΕΘΕ, που ανατέθηκε και χρηματοδοτήθηκε από την ΟΝΕΧ, η οποία εντείνει την ανησυχία μας και γεννά και νέα ερωτήματα.
Παρακάτω αποτυπώνονται οι θέσεις της ΓΣ του ΠΠΠΣ:
Α. Σχετικά με την απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Σύρου
Το Πολυμελές Πρωτοδικείο Σύρου με την απόφασή του 42/2022 έκρινε ως αβάσιμες όλες τις αιτιάσεις τής ΟΝΕΧ ενάντια στο Παρατηρητήριο Ποιότητας Περιβάλλοντος Σύρου, απορρίπτοντας συνολικά την πρώτη αγωγή εναντίον μας.
Το Δικαστήριο έκρινε πως οι παρεμβάσεις μας, προκειμένου να αναδείξουμε το ζήτημα της ρύπανσης του φυσικού περιβάλλοντος και της απειλής για τη δημόσια υγεία, είναι απολύτως θεμιτές, εύλογες, τεκμηριωμένες και δικαιολογημένες και ότι τα ερωτήματα που διατυπώσαμε δημόσια με κανένα τρόπο δεν συνιστούν συκοφαντική δυσφήμιση. Έγιναν, δε, στο πλαίσιο των συνταγματικά κατοχυρωμένων ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων μας, χωρίς καμία σκοπιμότητα και χωρίς να προκαλέσουν καμία ζημιά (ηθική ή υλική) στην ΟΝΕΧ. Ως εκ τούτου, απέρριψε όλες τις χρηματικές αξιώσεις της (αποκατάσταση ηθικής βλάβης και διαφυγόντα κέρδη), από το συνολικό ποσό των €3.000.000 που διεκδικούσε από το ΠΠΠΣ και τα εναγόμενα μέλη μας.
Το μόνο που έκρινε επιλήψιμο για το ΠΠΠΣ και τα εναγόμενα μέλη μας, στις άλλες δύο αγωγές, ήταν ο υπαινιγμός – που θα μπορούσε να συναχθεί από τις συνεντεύξεις των μελών μας- ότι οι δημόσιες υπηρεσίες δεν κάνουν τη δουλειά τους, γεγονός που ενδέχεται να οφείλεται στις χορηγίες της ΟΝΕΧ. Επειδή ποτέ δεν υποστηρίξαμε αυτό που μας αποδίδει η απόφαση, έχουμε καταθέσει έφεση (μόνο για το κεφάλαιο αυτό). Υποστηρίξαμε ότι οι αρμόδιες αρχές σιωπούν και δεν ασκούν τις ελεγκτικές αρμοδιότητές τους, για λόγους που οι ίδιες γνωρίζουν. Το γεγονός ότι η ΟΝΕΧ κάνει χορηγίες προς τις αρμόδιες αρχές δεν αμφισβητείται από κανέναν. Ουδέποτε αποδώσαμε σκοπιμότητα στην εταιρία, ούτε την εγκαλέσαμε ποτέ για τις χορηγίες, εγκαλέσαμε τις αρχές που δεν κάνουν τη δουλειά τους.
Πρόκειται για μια εξαιρετικά σημαντική απόφαση που δικαιώνει τον πολύμηνο αγώνα μας και την πίστη μας στη συλλογική δράση και στο καθήκον και την υποχρέωση των πολιτών να ασκούν κοινωνικό έλεγχο στην πολιτεία.
Μοιραζόμαστε τη χαρά μας με όλες και όλους, φυσικά πρόσωπα, φορείς και οργανώσεις που τάχθηκαν στο πλευρό μας και ενίσχυσαν με την αισιοδοξία της συλλογικότητας τον αγώνα μας. Έναν αγώνα, που δεν στόχευε μόνο στην προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας, αλλά και των συνταγματικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων μας ως πολιτών, να σκεφτόμαστε, να μιλάμε και να δρούμε ελεύθερα, συλλογικά και ατομικά, στον δημόσιο χώρο.
Το σίγουρο είναι ότι η φωνή και η συλλογική δράση των ανθρώπων έχουν δύναμη. Θα συνεχίσουμε να υπερασπιζόμαστε και να ασκούμε αυτή τη δύναμη απέναντι στα «ΣΚΑΣΤΕ!», απ’ όπου και αν προέρχονται.
Β. Σχετικά με τα αποτελέσματα της μελέτης του ΕΛ.Κ.Ε.Θ.Ε για τη ρύπανση του λιμανιού της Ερμούπολης
Τις προηγούμενες μέρες, ο Περιφερειάρχης Ν. Αιγαίου κ. Γ. Χατζημάρκος και ο Αντιπεριφερειάρχης Κυκλάδων κ. Γ. Λεονταρίτης, ανακοίνωσαν τα συμπεράσματα της μελέτης του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε, που ανατέθηκε και χρηματοδοτήθηκε από την ΟΝΕΧ, για το εύρος της ρύπανσης και τις πιθανολογούμενες ρυπαντικές πηγές του λιμανιού της Ερμούπολης. Ο κ. Χατζημάρκος, προφανώς διαβάζοντας μόνο τις επικεφαλίδες των αισιόδοξων συμπερασμάτων της μελέτης, εμφανίστηκε πλήρως ικανοποιημένος, παρά τη βαριά ρύπανση που εντοπίστηκε στα ιζήματα του λιμανιού (αλλά και έξω από αυτό), τα οποία η Περιφέρεια θα όφειλε να παρακολουθεί συστηματικά και να ελέγχει. (Ν.3852/10 αρ.186).
Υπενθυμίζουμε στον Περιφερειάρχη, αλλά και στην κοινωνία του νησιού μας, ότι η διενέργεια της μελέτης του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. είναι αποτέλεσμα της δικής μας κινητοποίησης, την οποία οι εταιρείες που διαχειρίζονται το Νεώριο θεώρησαν «συκοφαντική» και στράφηκαν δικαστικά εναντίον μας. Ο κ. Χατζημάρκος απών καθ’ όλη αυτή την περίοδο, δεν σχολίασε την εκφοβιστική πρακτική των εταιριών εις βάρος πολιτών της περιφέρειάς του, ούτε καν μετά τη δικαστική απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Σύρου που μας δικαίωσε, και εμφανίστηκε μόνο για να κλείσει βιαστικά το θέμα της ρύπανσης.
Θα θέλαμε πολύ και εμείς να νιώσουμε ασφαλείς από τα στοιχεία και τα συμπεράσματα αυτής της μελέτης, όμως η αναντιστοιχία των ευρημάτων -όπως αυτά δημοσιεύθηκαν από το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.- με τα συμπεράσματά της, γεννά πολύ σοβαρά ερωτήματα. Ενδεικτικά:
1. Οι τιμές της ρύπανσης των ιζημάτων του λιμανιού που παρουσιάστηκαν το 2019 από την «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» σήμαναν συναγερμό, λόγω «υπερσυγκέντρωσης βαρέων μετάλλων» σε τιμές που «σε ορισμένες περιπτώσεις είναι έως και πέντε φορές μεγαλύτερες» από τις φυσιολογικές. Τότε, ο Υπουργός Περιβάλλοντος αναγνωρίζοντας εκείνες τις τιμές ως ανησυχητικές ενδείξεις, δεσμεύθηκε για την πραγματοποίηση εκτεταμένης μελέτης στην περιοχή.
Πώς γίνεται τα ευρήματα αυτής της μελέτης, που εντοπίζουν πολύ πιο υψηλές τιμές από εκείνες του αρχικού δείγματος και καταδεικνύουν βαριά ρύπανση, να σημάνουν σιωπητήριο;
2. Η βαριά ρύπανση που εντοπίζεται αποδίδεται από τη μελέτη σε πολλαπλές ανθρωπογενείς δραστηριότητες διαχρονικά, αλλά, όπως, σπεύδει να μας καθησυχάσει στα συμπεράσματα, «δεν μπορεί να συσχετιστεί με την κυκλοφορία των πλοίων ή με ναυπηγικές δραστηριότητες». Αναφέρονται, δε, ως μοναδική (από τις «πολλαπλές») πιθανή ρυπογόνα δραστηριότητα τα βυρσοδεψεία. Και αυτό, μάλιστα, όταν οι μέγιστες συγκεντρώσεις των βαρέων μετάλλων εντοπίστηκαν πέριξ του ναυπηγείου, ενώ η περιοχή των βυρσοδεψείων είναι πολύ «καθαρότερη».
Πώς γίνεται να αποδίδεται η ρύπανση (κυρίως του χρωμίου Cr), αποκλειστικά στα βυρσοδεψεία (τα οποία σταμάτησαν να λειτουργούν εδώ και 80 χρόνια), και να μην συσχετίζεται καθόλου με τη ναυπηγική δραστηριότητα (η οποία συνεχίστηκε και γιγαντώθηκε μετά το κλείσιμο των βυρσοδεψείων), η οποία σύμφωνα με τη βιβλιογραφία (αλλά και τα επίσημα στοιχεία του ναυπηγείου) επίσης σχετίζεται με παρουσία χρωμίου;
Είναι λογικό μια διαχρονική δραστηριότητα, όπως αυτή του Ναυπηγείου, να μην έχει αφήσει κανένα περιβαλλοντικό αποτύπωμα στον πυθμένα του λιμανιού, αναιρώντας όλη τη διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία και όλες τις μελέτες σε περιοχές που ασκείται ναυπηγική δραστηριότητα;
3. Από τη μελέτη λείπει η αναφορά σε στοιχεία και ενώσεις που σχετίζονται άμεσα με ναυπηγεία, όπως το αρσενικό (As), που υπάρχει στα υφαλοχρώματα, το οποίο μάλιστα είχε εντοπιστεί σε συγκέντρωση άνω του μέσου ιζήματος στο δείγμα του 2019, και το TBT.
Αναζητήθηκαν αυτά τα στοιχεία και οι ενώσεις και δεν βρέθηκαν ή δεν αναζητήθηκαν καθόλου;
4. Η κλίμακα MPI, για την κατάταξη των τιμών της ρύπανσης, στην οποία παραπέμπει η ίδια η μελέτη, έχει έξι (6) βαθμίδες, αλλά στη μελέτη αποτυπώνονται μόνο οι πέντε (5), υποβαθμίζοντας τις τιμές των ευρημάτων από «βαριά ρύπανση» σε «μέτρια προς σοβαρή».
Αυτή η εσφαλμένη αποτύπωση της κλίμακας ΜΡΙ, που προφανώς δημιουργεί παραπλανητική εικόνα για το μέγεθος της ρύπανσης και οδηγεί σε λανθασμένα συμπεράσματα, ήταν ακούσια ή ηθελημένη;
5. Σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης, η ρύπανση του λιμανιού της Ερμούπολης συγκρίνεται με εκείνη του Πειραιά, της Δραπετσώνας, του Κερατσινίου, της Ελευσίνας, του Αλιβερίου, της Αντίκυρας με τους βωξίτες και το «Αλουμίνιον της Ελλάδος», και της Ιερισσού με τον χρυσό. Ακόμη και η σύγκριση σε μέσες τιμές με αυτές τις περιοχές, κατατάσσει το λιμάνι μας στη πρώτη θέση των συγκεντρώσεων των ιζημάτων σε χαλκό (Cu) και μόλις στη δεύτερη σε χρώμιο (Cr), πίσω μόνο από την Αντίκυρα.
Γιατί πρέπει το λιμάνι της Ερμούπολης να συγκρίνεται με περιοχές γνωστές για το υποβαθμισμένο φυσικό τους περιβάλλον και όχι με τα άλλα λιμάνια των Κυκλάδων; Πώς γίνεται να χαίρονται και να θεωρούν το θέμα «λήξαν» ο Περιφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου και ο Αντιπεριφερειάρχης Κυκλάδων;
Το Παρατηρητήριο Ποιότητας Περιβάλλοντος Σύρου, με τη συνδρομή ακαδημαϊκών και επιστημόνων, μελών του και μη, μελέτησε τα δεδομένα τής μελέτης, όπως ακριβώς δημοσιοποιήθηκαν και θα θέσει σύντομα τα συμπεράσματά του στην κρίση των συμπολιτών μας και της επιστημονικής κοινότητας.
Δυστυχώς, η μελέτη που χρηματοδοτήθηκε από την ΟΝΕΧ δεν σηματοδοτεί το τέλος της ρύπανσης. Το ΠΠΠΣ περιμένει απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα και δεσμεύεται να συνεχίσει τη διερεύνηση της ρύπανσης που η μελέτη καταγράφει, σε συνεργασία με επιστημονικούς φορείς από την Ελλάδα και το εξωτερικό για την ενημέρωση της κοινής γνώμης και την προστασία της δημόσιας υγείας και του φυσικού περιβάλλοντος στο νησί μας.
Σύρος, 11.12.2022
Η Γενική Συνέλευση του ΠΠΠΣ
