Τα νέφη σκόνης, η ηχορύπανση, τα απόβλητα των αμμοβολών που παρατηρούνταν στο λιμάνι της Σύρου αποτελούσαν συχνά αντικείμενο συζήτησης μεταξύ των κατοίκων του νησιού. Το 2019, η ΜΚΟ Aegean Rebreath πήρε δείγμα από τον πυθμένα του λιμανιού και στη συνέχεια το έστειλε για ανάλυση στο ΕΛΚΕΘΕ. Τα αποτελέσματα επιβεβαίωσαν όσους μιλούσαν για ρύπανση, καθώς στο δείγμα εντοπίστηκε υψηλή συγκέντρωση βαρέων μετάλλων. Το 2020, το Παρατηρητήριο Ποιότητας Περιβάλλοντος Σύρου με επιστολή του στο υπουργείο Περιβάλλοντος ζήτησε να διερευνηθεί η υπόθεση. Λίγο μετά τη δημοσιοποίηση της εν λόγω επιστολής, η εταιρεία ΟΝΕΧ, στην οποία ανήκουν τα ναυπηγεία που είναι χωροθετημένα στο λιμάνι, κατέθεσε αγωγή σε βάρος του Παρατηρητηρίου.
Ακολούθησαν άλλες δύο αγωγές κατά δύο μελών του Παρατηρητηρίου, ενώ η μελέτη για τη διερεύνηση της έκτασης της ρύπανσης και τον εντοπισμό της πηγής της, δεν έγινε ποτέ. «Η εταιρεία υποστηρίζει ότι την θεωρούμε αποκλειστικά υπεύθυνη για τη ρύπανση, αλλά εμείς δεν συνδέσαμε ποτέ την υψηλή συγκέντρωση μετάλλων με την είσοδό της στο Νεώριο, που είναι πρόσφατη. Για μας κρίσιμο είναι ότι υπάρχει μια βαριά δραστηριότητα μέσα στον αστικό ιστό και ότι παρατηρούμε συνεχόμενα ρυπαντικά επεισόδια. Θέλουμε η δραστηριότητα αυτή να ασκείται με βάση τους κανόνες και τις προδιαγραφές που ισχύουν διεθνώς και να υποβάλλεται στους νόμιμους ελέγχους. Αυτό ζητάμε και οποιοσδήποτε να είχε την εταιρεία το ίδιο θα ζητούσαμε» σημειώνει ο Στράτος Ζολώτας, Πρόεδρος του Παρατηρητηρίου Ποιότητας Περιβάλλοντος Σύρου και ένας εκ των εναγόμενων.
Με τις τρεις αγωγές, που θα εκδικαστούν τις 10 Δεκεμβρίου, η ΟΝΕΧ διεκδικεί από το Παρατηρητήριο και τα μέλη του 3 εκατ. ευρώ ως αποζημίωση για ηθική βλάβη, την οποία ισχυρίζεται ότι υπέστη. Ο δικηγόρος του Παρατηρητηρίου, Πέτρος Σταυριανός, μιλώντας στην Εποχή μια εβδομάδα πριν τη δίκη χαρακτηρίζει τις αγωγές, «καταχρηστικές» και εστιάζει στις υπέρογκες χρηματικές απαιτήσεις που προβάλλει η εταιρεία. «Το να ζητάς 3 εκατ. από μια συλλογική οργάνωση, που ασχολείται με το περιβάλλον, επειδή εξέφρασε δημόσια τον προβληματισμό της για την περιβαλλοντική ρύπανση είναι ένα εξωφρενικό ποσό αποζημίωσης. Τα δικαστήρια δέχονται ότι το ύψος της αποζημίωσης για ηθική βλάβη είναι συνάρτηση του είδους, της έκτασης, της διάρκειας της προσβολής και της κοινωνικοοικονομικής θέσης των διαδίκων» αναφέρει και προσθέτει ότι με τις αγωγές επιχειρείται «η αποθάρρυνση, ο εκφοβισμός, η οικονομική εξουθένωση και η απόσυρση τελικά από το δημόσιο διάλογο και τη συμμετοχή στα κοινά όσων επιμένουν να αντιστέκονται, προκειμένου οι οικονομικά ισχυροί να ασκούν ανεξέλεγκτα τις κερδοφόρες δραστηριότητές τους. Πρόκειται δηλαδή για αγωγές, με τις οποίες επιδιώκεται η επιβεβαίωση της οικονομικής και κοινωνικής ισχύος».
Η αγωγή ενάντια στο Παρατηρητήριο Σύρου παρουσιάζει ομοιότητες με αυτή ενάντια στον ιστότοπο Alterthess και στη δημοσιογράφο Σταυρούλα Πουλημένη από στέλεχος της «Ελληνικός Χρυσός», επειδή δημοσιοποίησαν την καταδίκη του. Οι συγκεκριμένες περιπτώσεις μαρτυρούν ότι όλο και περισσότερες εταιρείες στην Ελλάδα χρησιμοποιούν στρατηγικά τα ένδικα μέσα για να φιμώσουν τους επικριτές τους. «Οι στρατηγικές αγωγές και μηνύσεις εναντίον πολιτών που καταγγέλλουν το περιβαλλοντικό έγκλημα έχουν στόχο να αποτρέψουν τη δράση των ενεργών πολιτών. Θα έπρεπε, κι αυτό ζητάει η τροπολογία του ΜέΡΑ25 οι άνθρωποι αυτοί να προστατεύονται σαν μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος. Γιατί αυτό κάνουν. Καταγγέλλουν για την υπεράσπιση των δημοσίων αγαθών», σημειώνει ο βουλευτής του ΜέΡΑ25, Κρίτων Αρσένης σχετικά με την τροπολογία που κατέθεσε το κόμμα του για την αναγνώριση και καταπολέμηση των στρατηγικών αγωγών. Και εξηγεί ότι με βάση την τροπολογία θα «τα δικαστήρια θα αποφασίζουν, αν η αγωγή εντάσσεται στην κατηγορία των στρατηγικών αγωγών και θα είναι υποχρεωμένος ο ενάγων να τεκμηριώνει τη δυσφήμιση και όχι ο εναγόμενος να υπερασπίζεται τον εαυτό του στην πράξη».
