Ενόψει της επικείμενης εκδίκασης τριών (3) αγωγών των εταιρειών που διαχειρίζονται το ναυπηγείο ΝΕΩΡΙΟ Σύρου κατά του Συλλόγου σας και μελών του προσωπικά, ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Σύρου με αίτημα την αποζημίωση για πρόκληση ηθικής βλάβης και για διαφυγόντα κέρδη, εκφράζουμε την υποστήριξή μας προς το σωματείο σας και προς κάθε πρόσωπο που αγωνίζεται για την προστασία του περιβάλλοντος, διεκδικώντας την ορθή εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.
Το δικαίωμα όλων σε ένα υγιές, καθαρό και βιώσιμο περιβάλλον είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο στη χώρα μας1 και διασφαλίζεται μέσω της άσκησης των διαδικαστικών δικαιωμάτων που προβλέπονται σε διεθνές, ενωσιακό και εθνικό επίπεδο. Η Σύμβαση του Άαρχους για την πρόσβαση σε περιβαλλοντική πληροφορία, τη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα2 προβλέπει ότι «Κάθε Μέρος εξασφαλίζει ότι τα άτομα που ασκούν τα δικαιώματά τους σύμφωνα με τις διατάξεις της παρούσας Σύμβασης δεν υφίστανται κυρώσεις, ούτε διώκονται, ούτε παρενοχλούνται κατά οποιονδήποτε τρόπο για την ανάμιξή τους» (άρθρο 3 παρ. 8 εδ. α ́).
Δυστυχώς, όμως, τα στοιχεία για τα περιστατικά δίωξης και παρενόχλησης των προσώπων αυτών διεθνώς είναι ανησυχητικά.3 Ακριβώς λόγω της σοβαρότητας της κατάστασης, η Σύμβαση ίδρυσε πρόσφατα Μηχανισμό Ταχείας Αντίδρασης (Rapid Response Mechanism) για υποθέσεις σχετικά με το άρθρο 3 παρ. 8 της Σύμβασης. Πρόκειται για τον ανεξάρτητο Ειδικό Εισηγητή (Special Rapporteur) για τα πρόσωπα που αγωνίζονται για την προστασία του περιβάλλοντος (environmental defenders).4
Αλλά και η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση λαμβάνει πλέον μέτρα «κατά της καταχρηστικής προσφυγής στη δικαιοσύνη (στρατηγικές αγωγές προς αποθάρρυνση της συμμετοχής του κοινού – SLAPP) με στόχο δημοσιογράφους και υπερασπιστές δικαιωμάτων». Ειδικότερα, σε συνέχεια ευρείας δημόσιας διαβούλευσης σε ολόκληρη την ΕΕ που θα ολοκληρωθεί στις 10 Ιανουαρίου 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επεξεργάζεται νομοθετικό πακέτο (οδηγία και σύσταση), επισημαίνοντας ότι οι SLAPPs «είναι μια ειδική μορφή παρενόχλησης που χρησιμοποιείται κατά δημοσιογράφων, υπερασπιστών δικαιωμάτων, και άλλων (π.χ. μέσων ενημέρωσης και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών)».5
Η αντιμετώπιση της διαρκώς επιδεινούμενης περιβαλλοντικής και κλιματικής κρίσης προϋποθέτει την απρόσκοπτη συμμετοχή όλων των πολιτών. Οι στρατηγικές προσφυγές στη δικαιοσύνη κατά προσώπων και ενώσεων που διεκδικούν την προστασία του περιβάλλοντος και την τήρηση του περιβαλλοντικού δικαίου συνιστούν αθέμιτη μορφή παρέμβασης στον δημόσιο διάλογο και τη συμμετοχή των πολιτών στον απρόσκοπτο έλεγχο της λειτουργίας των περιβαλλοντικών θεσμών, στο πλαίσιο μιας υγιούς δημοκρατικής κοινωνίας.
Με εκτίμηση,
Άννα Βαφειάδου, Υπεύθυνη νομικού τομέα WWF Ελλάς
1. Άρθ. 24 παρ. 1 εδ. α ́ Σ. Βλ. επίσης την πρόσφατη αναγνώριση του δικαιώματος σε ένα υγιές, καθαρό και βιώσιμο περιβάλλον ως ανθρώπινο δικαίωμα από το Συμβούλιο των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (Ψήφισμα 48/13).
2. Οικονομική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη (UNECE). Σύμβαση για την πρόσβαση σε περιβαλλοντική πληροφορία, τη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα, Άαρχους, Δανία, 1998. Η Σύμβαση του Άαρχους έχει κυρωθεί από την Ελλάδα με το ν. 3422/2005 (Α ́ 303).
3. Οικονομική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη (UNECE). Ενημερωτικό σημείωμα για την κατάσταση σχετικά με τα πρόσωπα που αγωνίζονται για την προστασία του περιβάλλοντος στα Μέρη της Σύμβασης του Άαρχους από το 2017 έως και σήμερα.
4. Οικονομική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη (UNECE). 7η Συνδιάσκεψη των Μερών της Σύμβασης για την πρόσβαση σε περιβαλλοντική πληροφορία, τη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα (Γενεύη, 18-20 Οκτωβρίου 2021). Απόφαση VII/9 για έναν Μηχανισμού Ταχείας Αντίδρασης (Rapid Response Mechanism) για την αντιμετώπιση υποθέσεων σχετικά με το άρθρο 3 παρ. 8 της Σύμβασης Σύμβασης για την πρόσβαση σε περιβαλλοντική πληροφορία, τη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα. Ανακτήθηκε από: https://unece.org/sites/default/files/2021- 11/ECE.MP_.PP_.2021_RRM_CRP.8_3.pdf.
5. Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Δράση της ΕΕ κατά της καταχρηστικής προσφυγής στη δικαιοσύνη (στρατηγικές αγωγές προς αποθάρρυνση της συμμετοχής του κοινού — SLAPP) με στόχο δημοσιογράφους και υπερασπιστές δικαιωμάτων.
