Το Παρατηρητήριο Ποιότητας Περιβάλλοντος Σύρου (ΠΠΠΣ) ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 2020. Αφορμή για τη σύσταση του σωματείου ήταν η ανησυχία των κατοίκων της Σύρου, όπως εκδηλώνονταν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σχετικά με τα πολύ συχνά φαινόμενα ρύπανσης στην επιφάνεια της θάλασσας του λιμανιού, το νέφος σκόνης που συχνά αιωρούνταν πάνω από την ευρύτερη περιοχή του ναυπηγείου, τη σκόνη που μάζευαν από τα μπαλκόνια τους αλλά και στην έντονη ηχορύπανση επί εικοσιτετραώρου βάσεως.
Τον Φεβρουάριο του 2020 δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα Καθημερινή, τα αποτελέσματα δειγματοληψίας της Aegean Rebreath, που εντόπισαν ύπαρξη τοξικών βαρέων μετάλλων στον λιμάνι της Ερμούπολης και συγκεκριμένα στην περιοχή Καρνάγιο. Η τοπική κοινωνία αναστατώθηκε ακόμα περισσότερο. Τον ίδιο μήνα, το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Σύρου Ερμούπολης, σε μια επεισοδιακή συνεδρίαση, αποφάσισε να συγκροτήσει διαπαραταξιακή επιτροπή παρακολούθησης προκειμένου να διεξαχθεί μια εμπεριστατωμένη μελέτη σε συνεργασία με το καθ΄ ύλην αρμόδιο κρατικό ερευνητικό ινστιτούτο, το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), που είχε ήδη καταθέσει ολοκληρωμένη πρόταση – προσφορά για μελέτη στο λιμάνι, για να εξακριβωθεί με τον πλέον ενδεδειγμένο επιστημονικό τρόπο, αν υπάρχει ρύπανση και, αν ναι, πώς έχει προκληθεί.
Παράλληλα, με πρωτοβουλία του βουλευτή Κρίτωνα Αρσένη συζητήθηκαν στη Βουλή τα ευρήματα της ανάλυσης του δείγματος της Aegean Rebreath από το ΕΛΚΕΘΕ, και ο τότε υφυπουργός Περιβάλλοντος Δ. Οικονόμου, δεσμεύτηκε πως θα διενεργηθεί εκτενέστερη έρευνα με πρωτοβουλία της Πολιτείας, προκειμένου «να εξαχθούν ασφαλέστερα συμπεράσματα και να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα».
Τον Νοέμβριο του 2020, και ενώ δεν έχει ληφθεί καμία πρωτοβουλία για τη διενέργεια της μελέτης, το ΠΠΠΣ ρωτά τον Δήμο και την Περιφέρεια τι απέγινε τελικά η εξαγγελθείσα μελέτη, χωρίς ποτέ να πάρει κάποια ουσιαστική απάντηση. Τον Δεκέμβριο του 2020 το ΠΠΠΣ, απέστειλε σχετικό ερώτημα και στον Υπουργό Περιβάλλοντος προσπαθώντας να πιέσει τις αρχές να κάνουν αυτό που οι ίδιες είχαν εξαγγείλει. Λίγο μετά το ερώτημά μας αυτό, το οποίο όπως και τα προηγούμενα έγγραφά μας δημοσιεύσαμε στη σελίδα του συλλόγου μας στο Facebook, λάβαμε αγωγή από τις εταιρείες του ομίλου ONEX, που διαχειρίζονται το ναυπηγείο, με την οποία αξιώνουν από το σύλλογό μας αποζημίωση €1.000.000 για συκοφαντική δυσφήμιση, διαφυγόντα κέρδη και ηθική βλάβη.
Μετά την πρώτη αγωγή και ενώ τα τοπικά μέσα αρνούνται να δημοσιεύσουν τα σχετικά ΔΤ που τους αποστέλλουμε, το θέμα παίρνει δημοσιότητα από πανελλαδικά μέσα μαζικής ενημέρωσης. Σε αυτό το πλαίσιο, μέλος μας έδωσε ραδιοφωνική συνέντευξη στο Πρώτο Πρόγραμμα για να δημοσιοποιήσει την πρώτη αγωγή σε βάρος μας, για να δεχθεί και το ίδιο νέα αγωγή ύψους ακόμη €1.000.000, ενώ στη συνέχεια ραδιοφωνικές συνεντεύξεις Στο Κόκκινο και στο ΡάδιοΜΕΡΑ έδωσε και ο Πρόεδρος του ΠΠΠΣ για να δημοσιοποιήσει τις δύο αγωγές σε βάρος μας, με αποτέλεσμα να δεχθεί και ο ίδιος νέα, τρίτη αγωγή και πάλι ύψους €1.000.000. Συνολικά οι εταιρείες ΟΝΕΧ, μέχρι στιγμής αξιώνουν αποζημίωση πλέον των €3.000.000.
Ρεπορτάζ έχουν δημοσιευθεί σε αρκετά πανελλαδικά ΜΜΕ (ενδεικτικά ΕφΣυν, Αυγή, The Press Project, TVXS, Κοσμοδρόμιο, και πάλι από το ΤPP, αlterthess, Νόστιμον ήμαρ, Εποχή, Κουτί της Πανδώρας, Infowar και Kατιούσα ενώ αναλυτικό ρεπορτάζ δημοσίευσε η Liberation (στα ελληνικά εδώ).
Οι τρεις αγωγές εκδικάστηκαν από το Πολυμελές Πρωτοδικείο Σύρου στις 10 Δεκεμβρίου 2021, το οποίο με την 42/2022 απόφασή του έκρινε πως η μέχρι σήμερα δράση του Παρατηρητηρίου Ποιότητας Περιβάλλοντος Σύρου, προκειμένου να αναδείξει το ζήτημα της ρύπανσης του φυσικού περιβάλλοντος και της απειλής προς τη δημόσια υγεία είναι απολύτως θεμιτή, εύλογη, τεκμηριωμένη, δικαιολογημένη, χωρίς καμία σκοπιμότητα έγινε στο πλαίσιο των συνταγματικά κατοχυρωμένων ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων μας και ότι καμία ζημιά (ηθική ή υλική) δεν έχει προκληθεί στην εταιρία από τη δράση του Παρατηρητηρίου. Ως εκ τούτου, απέρριψε και κάθε αξίωση για αποζημιώσεις προς την εταιρία, που συνολικά διεκδικούσε €3 εκ. από το ΠΠΠΣ και τα εναγόμενα μέλη του.
Τελικά, μετά από πολλές παλινωδίες, η περιβόητη μελέτη ολοκληρώθηκε, μόνο που δεν υλοποιήθηκε σύμφωνα με την αρχική υπουργική εξαγγελία, αλλά με απευθείας ανάθεση και διμερή σύμβαση μεταξύ της ΟΝΕΧ και του ΕΛΚΕΘΕ. Το ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι πως, ακόμα και υπό αυτή τη συνθήκη, η μελέτη καταγράφει πολύ σοβαρή ρύπανση στην περιοχή, με τιμές κατά πολύ χειρότερες από εκείνες που είχε εντοπίσει η αρχική δειγματοληψία, όμως, μέχρι στιγμής, οι αρμόδιες αρχές (Περιφέρεια, Δήμος, Λιμενικό) δεν φαίνονται διατεθειμένες να προστατεύσουν τη δημόσια υγεία και το φυσικό περιβάλλον του νησιού μας.
