Το Παρατηρητήριο Ποιότητας Περιβάλλοντος Σύρου (ΠΠΠΣ) ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 2020, με αφορμή την ανησυχία των κατοίκων του νησιού, σχετικά με τα πολύ συχνά φαινόμενα ρύπανσης στην επιφάνεια της θάλασσας του λιμανιού, το νέφος σκόνης που συχνά αιωρούνταν πάνω από την ευρύτερη περιοχή του ναυπηγείου, τη σκόνη που μαζεύαμε από τα μπαλκόνια μας αλλά και την έντονη ηχορύπανση επί εικοσιτετραώρου βάσεως.
Τον Φεβρουάριο του 2020 δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα Καθημερινή, τα αποτελέσματα δειγματοληψίας της Aegean Rebreath, που εντόπισαν ύπαρξη τοξικών βαρέων μετάλλων στον λιμάνι της Ερμούπολης. Η τοπική κοινωνία αναστατώθηκε ακόμα περισσότερο. Τον ίδιο μήνα, το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Σύρου Ερμούπολης, σε μια επεισοδιακή συνεδρίαση, αποφάσισε να συγκροτήσει διαπαραταξιακή επιτροπή προκειμένου να διεξαχθεί μια εμπεριστατωμένη μελέτη σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), το καθ΄ ύλην αρμόδιο κρατικό ερευνητικό ινστιτούτο, , που είχε ήδη καταθέσει ολοκληρωμένη πρόταση – προσφορά για μελέτη στο λιμάνι, ώστε να εξακριβωθεί με τον πλέον ενδεδειγμένο επιστημονικό τρόπο, αν υπάρχει ρύπανση και, αν ναι, πώς έχει προκληθεί.
Παράλληλα, με πρωτοβουλία του βουλευτή Κρίτωνα Αρσένη συζητήθηκαν στη Βουλή τα ευρήματα της ανάλυσης του δείγματος της Aegean Rebreath από το ΕΛΚΕΘΕ, και ο τότε υφυπουργός Περιβάλλοντος Δ. Οικονόμου, δεσμεύτηκε πως θα διενεργηθεί εκτενέστερη έρευνα με πρωτοβουλία της Πολιτείας, προκειμένου «να εξαχθούν ασφαλέστερα συμπεράσματα και να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα». Το ίδιο επανέλαβε και ο τότε Υπουργός Περιβάλλοντος Κ. Χατζηδάκης, και αυτός από το βήμα της Βουλής, τον Σεπτέμβριο του 2020.
Τον Νοέμβριο του 2020, και ενώ δεν έχει ληφθεί καμία πρωτοβουλία για τη διενέργεια της μελέτης, το ΠΠΠΣ ρωτά τον Δήμο και την Περιφέρεια τι απέγινε τελικά η εξαγγελθείσα μελέτη, χωρίς ποτέ να πάρει κάποια ουσιαστική απάντηση. Τον Δεκέμβριο του 2020 το ΠΠΠΣ, απέστειλε σχετικό ερώτημα και στον Υπουργό Περιβάλλοντος προσπαθώντας να πιέσει τις αρχές να κάνουν αυτό που οι ίδιες είχαν εξαγγείλει. Λίγο μετά το ερώτημά μας αυτό, λάβαμε αγωγή από τις εταιρείες ONEX (ΟΝΕΞ), που διαχειρίζονται το ναυπηγείο, με την οποία αξίωναν από το σύλλογό μας αποζημίωση €1.000.000 για συκοφαντική δυσφήμιση, διαφυγόντα κέρδη και ηθική βλάβη.
Και ενώ τα τοπικά μέσα αρνούνται να δημοσιεύσουν οτιδήποτε σχετικά με την αγωγή, το θέμα παίρνει δημοσιότητα από πανελλαδικά μέσα μαζικής ενημέρωσης. Σε αυτό το πλαίσιο, μέλος μας έδωσε ραδιοφωνική συνέντευξη στο Πρώτο Πρόγραμμα για να δημοσιοποιήσει την πρώτη αγωγή σε βάρος μας, με αποτέλεσμα να δεχθεί και το ίδιο νέα αγωγή με αξίωση ακόμη €1.000.000. Στη συνέχεια, ο τότε Πρόεδρος του ΠΠΠΣ έδωσε δύο ραδιοφωνικές συνεντεύξεις, Στο Κόκκινο και στο ΡάδιοΜΕΡΑ, για να δημοσιοποιήσει τις δύο αγωγές σε βάρος μας, για να δεχθεί αμέσως μετά και ο ίδιος νέα, τρίτη αγωγή, και πάλι ύψους €1.000.000. Συνολικά οι εταιρείες ΟΝΕΧ, μέχρι στιγμής αξιώνουν από το ΠΠΠΣ και τα δύο μέλη μας αποζημίωση άνω των €3.000.000.
Οι τρεις αγωγές εκδικάστηκαν από το Πολυμελές Πρωτοδικείο Σύρου στις 10 Δεκεμβρίου 2021, το οποίο με την 42/2022 απόφασή του έκρινε πως η μέχρι σήμερα δράση του Παρατηρητηρίου Ποιότητας Περιβάλλοντος Σύρου, προκειμένου να αναδείξει το ζήτημα της ρύπανσης του φυσικού περιβάλλοντος και της απειλής προς τη δημόσια υγεία είναι απολύτως θεμιτή, εύλογη, τεκμηριωμένη, δικαιολογημένη, χωρίς καμία σκοπιμότητα έγινε στο πλαίσιο των συνταγματικά κατοχυρωμένων ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων μας και ότι καμία ζημιά (ηθική ή υλική) δεν έχει προκληθεί στην εταιρία από τη δράση του Παρατηρητηρίου. Ως εκ τούτου, απέρριψε και κάθε αξίωση για αποζημιώσεις προς την ΟΝΕΧ, ενώ, κρίνοντας δικαιολογημένα τα ερωτήματα που απευθύναμε προς τις Αρχές, στην πραγματικότητα αναγνώρισε πως οι Αρχές εξακολουθούν να οφείλουν απαντήσεις σε αυτά.
Το μόνο που έκρινε η απόφαση επιλήψιμο από την πλευρά μας, ήταν πως υπαινιχθήκαμε ότι οι χορηγίες της ΟΝΕΧ προς τις Αρχές γίνονται αποκλειστικά για να εξασφαλιστεί η εύνοιά τους, υπαινιγμό, και πολύ περισσότερο ισχυρισμό, που ουδέποτε διατυπώσαμε. Αντίθετα, υποστηρίξαμε ότι οι αρμόδιες αρχές αδρανούν και δεν ασκούν τις ελεγκτικές αρμοδιότητές τους για λόγους που οι ίδιες γνωρίζουν. Το γεγονός ότι η ΟΝΕΧ κάνει χορηγίες προς τις αρμόδιες αρχές δεν αμφισβητείται από κανέναν. Ουδέποτε αποδώσαμε σκοπιμότητα στην εταιρία, ούτε την εγκαλέσαμε ποτέ για τις χορηγίες· εγκαλέσαμε τις αρχές που δεν κάνουν τη δουλειά τους – άγνωστο γιατί θίχτηκε η ΟΝΕΧ, αφού ισχυρίζεται πως δεν συνδέεται με τη ρύπανση.
Παρά την πρωτόδικη απόφαση, ωστόσο, η ΟΝΕΧ, αντί να αποδεχθεί το λάθος της, επέμεινε στην ίδια τακτική της απειλής της οικονομικής εξόντωσής μας, ασκώντας έφεση κατά της απόφασης στο σύνολό της. Από την πλευρά μας, καταθέσαμε έφεση ως προς το σκέλος της σύνδεσης των (αδιάψευστων) χορηγιών της εταιρίας προς τις Αρχές, με την (αδιάψευστη) αδράνεια των τελευταίων, η οποία τεκμηριώνεται διαχρονικά, παρά τις διαρκείς καταγγελίες (η πιο πρόσφατη εδώ). Οι δύο εφέσεις συζητήθηκαν στο Εφετείο Σύρου στις 7 Φεβρουαρίου 2025 .
* * *
Δεκάδες ρεπορτάζ έχουν δημοσιευθεί σε πανελλαδικά ΜΜΕ. Ενδεικτικά μόνο: ΕφΣυν (12/4/2021, 8/12/2021, 7/11/2022, 6/2/2025), Η Αυγή (3/3/2021, 8/12/2021, 10/12/2021, 11/12/2021), The Press Project (1/3/2021, 10/5/2021, 6/11/2022), αlterthess (1/12/2021, 4/11/2022, 28/1/2025), TVXS, Κοσμοδρόμιο, Νόστιμον ήμαρ, Εποχή, Κουτί της Πανδώρας, Infowar και Kατιούσα), ενώ αναλυτικό ρεπορτάζ δημοσίευσε η Liberation (στα ελληνικά εδώ).
Εκατοντάδες, επίσης, είναι οι δηλώσεις και τα ψηφίσματα συμπαράστασης προς το ΠΠΠΣ (από περιβαλλοντικές οργανώσεις, όπως η WWF και η Greenpeace, από την Ένωση Συντακτών Ημερήσιων Εφημερίδων Αθηνών – ΕΣΗΕΑ, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας – ΤΕΕ, τον Ιατρικό Σύλλογο Κυκλάδων, την Ένωση Γονέων Σύρου και εκατοντάδες περιβαλλοντικούς συλλόγους, κινήματα πολιτών, ακτιβιστές και ακτιβίστριες, κόμματα, δημοτικές παρατάξεις κλπ).
Το ΠΠΠΣ, που σήμερα αριθμεί πάνω από 460 μέλη, αποτελώντας τον μεγαλύτερο σύλλογο πολιτών του νησιού και έναν από τους μεγαλύτερους περιβαλλοντικούς συλλόγους της χώρας, θα συνεχίσει με την ίδια αποφασιστικότητα τον αγώνα του, τόσο για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας στο νησί μας, όσο και για τη διαφύλαξη του αυτονόητου ατομικού και συλλογικού δικαιώματος και καθήκοντος των ανθρώπων να σκέφτονται, να μιλούν και να παρεμβαίνουν δημόσια και να ασκούν κοινωνικό έλεγχο για όσα αφορούν τη ζωή τους.
Σημειώνεται ότι, μετά από πολλές παλινωδίες, η περιβόητη μελέτη ολοκληρώθηκε, τελικά, το 2022, μόνο που δεν υλοποιήθηκε σύμφωνα με την αρχική υπουργική εξαγγελία με πόρους του Ελληνικού Κράτους, αλλά με χρηματοδότηση της ΟΝΕΧ. Το ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι πως, ακόμα και υπό αυτή τη συνθήκη, η μελέτη κατέγραψε πολύ σοβαρή ρύπανση στην περιοχή, με τιμές κατά πολύ χειρότερες από εκείνες που είχε εντοπίσει η αρχική δειγματοληψία, όμως, μέχρι στιγμής, οι αρμόδιες αρχές (Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, Δήμος Σύρου – Ερμούπολης, Λιμεναρχείο Σύρου) δεν φαίνονται διατεθειμένες να προστατεύσουν τη δημόσια υγεία και το φυσικό περιβάλλον του νησιού μας.
