Γράφει ο Γιάννης Ζαμπετάκης.
Ο σκοπός του SLAPP είναι απλός: να «κόψουν τον βήχα» και εν τέλει να λογοκρίνουν φωνές που ασκούν δημόσια κριτική.
Στη Σύρο, μια περιβαλλοντική οργάνωση, το Παρατηρητήριο Ποιότητας Περιβάλλοντος Σύρου, που έθεσε καίρια ερωτήματα για τη ρύπανση στο λιμάνι, βρίσκεται αντιμέτωπη με τρεις αγωγές εταιρείας με τις οποίες διεκδικείται το εξωφρενικό ποσό των 3.000.000 ευρώ ως αποζημίωση για την ηθική βλάβη που η εταιρεία ισχυρίζεται ότι υπέστη από τα «συκοφαντικά» ερωτήματα της οργάνωσης. Η δίκη ξεκινά την Παρασκευή 10 Δεκεμβρίου 2021.
Το ακρωνύμιο SLAPP μάς έρχεται από την αγγλική γλώσσα και σημαίνει πρακτικά αγωγές και μηνύσεις κατά ανθρώπων που συμμετέχουν στα κοινά. Το SLAPP είναι τα αρχικά των λέξεων Strategic Lawsuit Against Public Participation, σε ελεύθερη μετάφραση παραπέμπουν σε ποινικές στρατηγικές για να αποθαρρύνουν την ενασχόληση με τα κοινά.
Ο σκοπός του SLAPP είναι απλός: να «κόψουν τον βήχα» και εν τέλει να λογοκρίνουν φωνές που ασκούν δημόσια κριτική. Τα θύματα υπόκεινται σε εξευτελισμό και υπέρογκα δικαστικά έξοδα μέχρι που αργά ή γρήγορα αποθαρρύνονται, αποκαρδιώνονται και… σωπαίνουν. Στην Καλιφόρνια τα πράγματα είναι τόσο σοβαρά ώστε έχει θεσπιστεί και αντι-SLAPP νομοθεσία (California Code – Section 425.10) για να προστατεύονται οι πολίτες που υπόκεινται σε SLAPP.
Μια «Στρατηγική Αγωγή κατά της Συμμετοχής του Κοινού» (Strategic Lawsuit Against Public Participation – SLAPP) είναι μια αγωγή που έχει σκοπό να λογοκρίνει, να εκφοβίσει και να φιμώσει όσους ασκούν κριτική, επιβαρύνοντάς τους με το κόστος της νομικής τους υπεράσπισης μέχρις ότου εγκαταλείψουν την κριτική ή την αντίθεσή τους. Ο τυπικός ενάγων μιας τέτοιας αγωγής SLAPP συνήθως δεν περιμένει να την κερδίσει. Οι στόχοι του ενάγοντος έχουν επιτευχθεί αν ο εναγόμενος υποκύψει στον φόβο, την τρομοκράτηση, τα αυξανόμενα δικαστικά έξοδα ή απλώς την εξάντληση και εγκαταλείψει την κριτική. Mια αγωγή SLAPP μπορεί επίσης να εκφοβίσει άλλους και να τους αποτρέψει από τη συμμετοχή στον διάλογο (από τη wikipedia.org).
Ο τυπικός ενάγων μιας τέτοιας αγωγής SLAPP συνήθως δεν περιμένει να την κερδίσει ή τουλάχιστον να εισπράξει όλα όσα διεκδικεί.
Οι νόμοι κατά του SLAPP επιδιώκουν να αποτρέψουν τις αγωγές αυτού του είδους, θεμελιώνοντας και επεκτείνοντας τη νομική προστασία που είναι διαθέσιμη στους υποψήφιους «κατηγορούμενους» και παράλληλα επιβάλλοντας πρόστιμα σε όσους κινούν τέτοιες διαδικασίες.
Στο πλαίσιο αυτό ήδη η Ε.Ε. έχει λάβει πρωτοβουλία για σχετική νομοθετική παρέμβαση, συγκεκριμένα με την πρόταση Οδηγίας υπό τον τίτλο «Δράση της Ε.Ε. κατά της καταχρηστικής προσφυγής στη Δικαιοσύνη (στρατηγικές αγωγές προς αποθάρρυνση της συμμετοχής του κοινού – SLAPP) με στόχο δημοσιογράφους και υπερασπιστές δικαιωμάτων».
Η πρόταση «αποσκοπεί στην προστασία δημοσιογράφων και ακτιβιστών των πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων στο πλαίσιο στρατηγικών αγωγών προς αποθάρρυνση της συμμετοχής του κοινού (SLAPP). Πρόκειται για αγωγές που κατατίθενται κατά των προσώπων αυτών με σκοπό να αποτραπεί η ενημέρωση του κοινού και η υποβολή εκθέσεων σχετικά με ζητήματα δημόσιου συμφέροντος».
Στη χώρα μας οι πρόσφατες υποθέσεις πολυεθνικών που στρέφονται με μηνύσεις και αγωγές κατά περιβαλλοντικών ακτιβιστών στη Σύρο και δημοσιογράφων στη Θεσσαλονίκη φέρουν έντονα χαρακτηριστικά της τακτικής των Στρατηγικών Αγωγών για την Αποθάρρυνση της Συμμετοχής του Κοινού, καθιστώντας επιτακτική την ανάγκη ανάληψης νομοθετικής πρωτοβουλίας κατά των SLAPP.
Πριν από λίγες μέρες το ΜέΡΑ25 κατέθεσε τροπολογία για να εισαχθεί στην ελληνική έννομη τάξη ο όρος «Στρατηγική Αγωγή», προκειμένου να καθίσταται αυτός ο όρος αναγνωρίσιμος και διακριτός από την κοινή αγωγή αποζημίωσης, η οποία με το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο αντιμετωπίζεται με τη γενική ρήτρα της «καταχρηστικότητας». Η τροπολογία αποσκοπεί στη θωράκιση του δημόσιου διαλόγου από αδικαιολόγητες και καταχρηστικές παρεμβάσεις, στη διασφάλιση της ελευθερίας του λόγου, της ελευθεροτυπίας και στην ορθή λειτουργία του ελέγχου των εξουσιών σε μια υγιή δημοκρατική κοινωνία.
Η δίκη που ξεκινά την Παρασκευή 10 Δεκεμβρίου στη Σύρο έχει τεράστιο ενδιαφέρον. Η νομική στρατηγική είναι απλή: να αποδειχτεί στο δικαστήριο ότι η αγωγή έχει χαρακτηριστικά SLAPP, να αναδειχτεί ότι οι εναγόμενοι δεν άσκησαν κριτική για να εξυπηρετήσουν ίδια συμφέροντα, αλλά για την προάσπιση του περιβάλλοντος από τη ρύπανση με καρκινογόνες ουσίες (βαρέα μέταλλα). Διότι το περιβάλλον (η θάλασσα, το νερό, το δάσος) ανήκει σε όλους μας και η προστασία του από ρυπαντές είναι καθήκον κάθε ενεργού πολίτη και οι εναγόμενοι στη Σύρο αυτό προσπαθούν να κάνουν με τις ενέργειές τους: να προστατέψουν το περιβάλλον από την καρκινογόνο ρύπανση.
*Πρόεδρος Βιολογικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο του Λίμερικ, Ιρλανδία ioannis.zabetakis@ul.ie
